किल्ला इतिहास
   
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आपल्या अवघ्या ५० वर्षांच्या आयुष्यात असामान्य कर्तुत्वाने हिंदवी स्वराज्याची स्थापना केली. कोकणातील एक सामान्य डोंगराला राजधानी बनविले आणि वैभव प्राप्त करून दिले. तोच हा किल्ले रायगड. महाराजांच्या वास्तव्यामुळे किल्ले रायगडला तीर्थाचे स्वरूप प्राप्त झाले. कोणत्याही ऋतूत गेले तरी रायगडाचे बदलते रूप आपल्याला काही तरी नित्य नवे दाखवीत राहते.
 
किल्ले रायगडाची इतिहासात वेगवेगळी नावे किंवा उपमा सापडतात.
 
  • रासिवटा
  • नंदादीप
  • राजगिरी
  • रायरी
  • जम्बुद्वीप
  • तणस
  • बदेनुर
  • रायगिरी
  • रायगड
  • इस्लामगड
  • पूर्वेचा जिब्राल्टर
  • भिवगड
  • रेड्डी
  • शिवलंका
  • राहीर
 
१३००

१३ वे शतक - रायगड आणि आसपासचा परिसर देवगिरीकर यादवांच्या ताब्यात होता.

१४००

१४ वे, १५ वे आणि १६ वे शतक - मुस्लिमांच्या, बहमनी साम्राज्याचा ताबा होता.

१६५६

सन १६५६ शिवाजी महाराजांनी जावळीच्या चंद्रराव मोरे ह्यांचा पराभव करून त्यांचा सर्व प्रदेश जिंकून घेतला. त्यामध्ये रायरीचा ताबा महाराजांकडे आला.

१६७१

सुमारे १५ वर्षांमध्ये हिरोजी इंदुलकरांनी बालेकिल्ला, राजवाडा, सदर, मंदिरे, नगरपेठ, दारूखाना, तटबंदी आणि बुरुज यासह ३५० वास्तूंची निर्मिती करून हा अभेद्य किल्ला बांधला.

१६७४

जेष्ठ शुद्ध त्रयोदशी शके १५९६ म्हणजे ६ जून १६७४ रोजी शिवाजी महाराजंचा वेदोक्त राज्याभिषेक कार्यक्रम झाला.

१६८०

चैत्र पौर्णिमा, हनुमान जयंती शके १६०२ म्हणजे ३ एप्रिल १६८० रोजी शिवाजी महाराजांचे रायगडावर महानिर्वाण झाले.

१६८०

२० जुलै १६८० रोजी शंभूराजांचे मंचकारोहण झाले.

१६८१

१६ फेब्रुवारी १६८१ रोजी शंभूराजांचा राज्याभिषेक संपन्न झाला.

१६८९

९ फेब्रुवारी १६८९ रोजी राजाराम महाराजांचे मंचकारोहण झाले.

१६८९

२५ मार्च १६८९ रोजी इतिकदखान रायगडाशी पोहोचला.

१६८९

५ एप्रिल १६८९ रोजी राजाराम महाराज रायगडावरून निसटून प्रतापगडकडे आणि नंतर जिंजीला गेले.

१६८९

३ नोव्हेंबर १६८९ रोजी सव्वा सात महिन्यांच्या वेढ्यानंतर रायगडाचा ताबा मुघलांकडे गेला.

१७०७

१७०७ मुघलांचा सरदार राजा शिवसिंग हा रायगडाचा किल्लेदार होता. औरंगजेबाचा मृत्यू झाल्यानंतर त्याने उत्तरेकडे जाताना येथील कारभार जंजिरेकर सिद्दी याकूतखानाकडे सोपविला. सिद्दी जोहार हा रायगडाचा किलेदार बनला.

१७३३

५ जून १७३३ रोजी रायगड पुन्हा मराठेशाहीच्या ताब्यात आला.

१७३५

१७३५ ते १७७२ या काळात यशवंत महादेव पोतनीस हे शाहू छत्रपतींतर्फे रायगडाचा कारभार पाहत होते तर गडाच्या संरक्षणाची जबाबदारी पेशवे यांचेकडे होती.

१७३३

५ जून १७३३ रोजी रायगड पुन्हा मराठेशाहीच्या ताब्यात आला.

१८१८

१० मे १८१८ रोजी कर्नल प्रॉथर याने किला पेशव्यांकडून जिंकून घेतला आणि किल्ला ब्रिटीशांच्या ताब्यात गेला.